Hij schuift wat onwennig op zijn stoel, de Iraakse vluchteling. Nog altijd is hij in procedure. De toekomst is onzeker. Ja, eerder had hij laten weten zijn verhaal te willen vertellen. Het verhaal over zijn vlucht, de nieuwe toekomst die hij in het Westen hoopte op te bouwen. Op de foto? Ook dat was geen probleem.
Maar ineens slaat hij dicht, wil hij niet meer praten. Niet over zijn familie, niet over zijn leven in Nederland. ‘Alles,’ klinkt het ietwat nors, ‘staat in mijn dossier.’
“Vluchten is: leven tussen hoop en vrees“
Anoniem – uit het ASKV boek ‘Binnen, over mensen die aanklopten bij het ASKV’, te bestellen via deze link
Hij stapt op, loopt weg. De hoop te mogen blijven in het nieuwe land is er nog altijd, begrijp ik. Ook na zijn verblijf in een asielzoekerscentrum en – een aantal maanden – leven op straat. Teruggaan is geen optie.
Zo waren er meer kandidaten voor dit jubileumboek die afhaakten, soms op het laatste ogenblik, soms door na een eerste gesprek ineens volstrekt onbereikbaar te zijn en niet meer te reageren op telefonische vragen voor de vervolgafspraak. Anderen wilden toch liever onder een andere naam hun verhaal vertellen, en/of in ieder geval onherkenbaar op de foto.
Alice Beldman, medeoprichter van het Medisch Opvangproject Ongedocumenteerden [MOO], een initiatief van het ASKV, herkent het patroon. ‘Veel vluchtelingen dragen een heftig verleden met zich mee. Ze zijn kwetsbaar. Wat ze hebben meegemaakt laten ze het liefst achter zich. Al geldt dat niet voor iedereen. Er zijn ook mensen die er wel over praten.’
Het MOO werd drie jaar geleden opgericht omdat steeds meer vluchtelingen met psychische problemen op straat terecht kwamen, dikwijls na uitgeprocedeerd te zijn. Inmiddels wonen er twintig ‘mensen zonder papieren’ in zes woningen van het MOO, diep in Amsterdam-West.
Beldman: ‘Daarnaast bieden we ook nog ambulante hulp aan twintig anderen.’ Het MOO helpt hen bij het aanvragen van een verblijfsvergunning op medische gronden, begeleidt hen naar gepaste zorg, staat hen bij met juridisch advies en probeert hen te stimuleren tot min of meer zinvolle dagactiviteiten.
Alice Beldman werkt al zeventien jaar als hulpverlener bij het ASKV, kent de verhalen en de stemmingswisselingen van haar cliënten, het leven tussen hoop en vrees in een vreemde omgeving. ‘Onze doelgroep bestaat grotendeels uit mensen die een zwaar trauma hebben opgelopen. Een groep die niet altijd makkelijk praat. Vaak verdringen ze hun ervaringen. Wat hen is overkomen wordt een brij in hun hoofd. Als ze het dan aan een officiële instantie moeten vertellen, dan krijgen ze niet zelden te horen: “Uw verklaring is niet coherent genoeg.” Met andere woorden: U zult wel liegen.’ En ja, dat doet pijn. De argwaan, het niet geloofd worden en het soms letterlijk dakloos worden, ervaren veel mensen als diep kwetsend. ‘Dat vonden ze bijna nog erger dan de dingen die ze in hun eigen land meemaakten.’ In hun waarde aangetast worden, terwijl ze dachten in het vrije Westen juist wel bescherming te krijgen.
Afgewezen worden, of leven in vrees dat ze geen verblijfsvergunning krijgen; het drukt een zwaar stempel op de psyche van de betrokkenen. Beldman: ‘Nachtmerries, slapeloosheid, uitzichtloosheid.’ Ze heeft asielzoekers afgewezen zien worden die, zegt ze, wel degelijk heel ernstige dingen hebben meegemaakt, maar toch niet serieus genomen worden.
Dikwijls zijn het niet de makkelijkste gevallen die in het MOO worden opgevangen. Niet zelden gaat het om mensen die in een uitzichtloze situatie ‘geklinkerd’ zijn, door de officiële instanties zonder pardon op straat gezet omdat de mogelijkheden voor terugkeer naar het land van herkomst ontbraken, maar ook zonder uitzicht op wettig verblijf in Nederland. En dat terwijl illegaliteit uiteindelijk toch strafbaar wordt gesteld. ‘Maar als het lukt hen weer op de rails te krijgen – en dat gebeurt – dan zijn we blij.’
Zeker kent ze mensen met wie het goed is gekomen. Hun asielaanvraag is gehonoreerd, ze hebben een baan, een gezin, een huis. Toch is het ook voor hen lang niet altijd makkelijk om te praten over vroeger, over het vluchten, het achterlaten van familie, huis en land, en de moeilijke weg die in Nederland volgde. ‘Daar kan ik me alles bij voorstellen. Ze willen het liever vergeten en doorgaan, leven, en eindelijk een toekomst opbouwen. Het verleden is vaak te traumatisch om nog op terug te komen.’
TEKST: Corrie Verkerk
FOTO: Ben Krewinkel
Je kunt het boek bestellen via deze link