Weet u nog? Het bed-bad-brood debat en de bijna-val van het kabinet een jaar geleden? Het debat over opvang en passende begeleiding voor ongedocumenteerde asielzoekers woedt nog altijd in heel Nederland. Het rijk wil alleen onderdak bieden aan mensen die meewerken aan hun eigen vertrek, maar gemeentes willen geen mensen op straat laten slapen.
De rechtspraak beweegt zich steeds meer richting het standpunt dat gemeentes niets moeten maar nog altijd veel mogen. Bij het uitblijven van een bestuursakkoord en vanwege een duurzaam meningsverschil met de Staatssecretaris hebben veel Nederlandse gemeentes inmiddels hun eigen beleid ontwikkeld. Iedere stad huisvest en/of begeleidt ongedocumenteerden op eigen wijze, doorgaans op eigen kosten. De benadering varieert van enkel een bed-bad-brood voorziening als humanitaire ondergrens, tot uitgebreide 24-uurs opvanglocaties inclusief intensieve begeleiding naar toekomstperspectief.
Ook Amsterdam laat zich niet onbetuigd. Vorig jaar is het zogenaamde Programma Vreemdelingen van start gegaan, met als doel om perspectief te bieden aan uitgeprocedeerde vreemdelingen. Het ASKV bemenst in opdracht van de gemeente Amsterdam het zogenaamde ‘Vreemdelingenloket’, waardoor nu één centrale plek in de stad bestaat waar alle ongedocumenteerden terecht kunnen met hun (hulp)vraag. De betrokkenheid van het ASKV bij het Vreemdelingenloket is een constante balanceeract, waarbij we zorgvuldig moeten laveren tussen professionele samenwerkingspartner van de gemeente Amsterdam én onze rol als luis in de pels.
Dit is een grote uitdaging omdat het restrictieve rijksbeleid ten aanzien van ongedocumenteerden ook op gemeentelijk niveau doorwerkt. Het ASKV blijft zich daarom actief, zowel binnenskamers als publiek, uitspreken voor een barmhartig en efficiënt gemeentelijk vreemdelingenbeleid. Recent spraken ook het College voor de Rechten van de Mens en Dokters van de Wereld zich publiekelijk uit omdat ze vreesden dat zieke ongedocumenteerden op straat gezet zouden worden wanneer op 1 juli hun maximale opvangtermijn van één jaar zou verlopen. Tot op heden is, dankzij betrokken ambtenaren en stevige lobby, nog niemand op straat gezet.
Hulp aan ongedocumenteerden stond uitgebreid op de gemeenteraadsagenda van 14 juli 2016. Het ASKV had o.a. aandacht gevraagd voor doorlopende opvang voor (chronisch) zieken en aandacht voor juridisch perspectief van ongedocumenteerden. Onterechte afwijzing van asielverzoeken is tenslotte nog altijd aan de orde van de dag en de mogelijke consequenties van zo’n misser zijn enorm. Gedwongen uitzetting naar gevaarlijke landen van herkomst kan een mensenleven werkelijk in gevaar brengen. Eerder eiste de gemeente Amsterdam dat ongedocumenteerden die gebruik maken van gemeentelijk hulp en voor wie perspectief op legaal verblijf in Nederland nog onderzocht wordt, tegelijk aan terugkeer naar het land van herkomst moeten werken. Het ASKV is erg blij dat de gemeente van deze eis is afgestapt. Daarnaast heeft de gemeente toegezegd dat zieke mensen wiens opvangtermijn in de 24-uurs opvang verloopt, voortaan ook overdag in de bed-bad-brood voorziening terecht kunnen.
Niettemin, de strijd is nog niet gestreden. Vanuit de gemeente gefinancierde opvang of begeleiding blijft gebonden aan strakke termijnen. Dit is met name problematisch voor chronisch zieke cliënten, die na een jaar nog net zo kwetsbaar zijn als bij aanvang. Ook zal het aantal beschikbare plekken dat de gemeente biedt om budgettaire redenen worden teruggebracht. Er wordt ook geen extra budget voor het Programma Vreemdelingen vrijgemaakt (alleen GroenLinks en de PvdA hebben vóór deze motie gestemd). De druk op beperkt beschikbare particuliere opvang van bijvoorbeeld het ASKV wordt hiermee vergroot.
Karel Hendriks is algemeen coördinator van het ASKV / Steunpunt Vluchtelingen.